Bugün 1928 ile 2008 yılları arasında yaşamış, yaşatmış ABD Temsilcisi Peter Saltos’u sayfamızda ağırlayacak ve yakın tarihimizde yolculuğa çıkacağız.
Macaristan kökenli Amerikalı olan Lantos, Birleşik Devletler Kongresinde görev yapan Holokost'tan sağ kurtulan tek kişidir.
Lantos; lisede ingilizce öğretmeni annesi ve bankacı babası ile Budapeşte’de yaşıyordu. Ailesinde çok sayıda iyi eğitimli kişi vardı.
Mart 1944’de Alman ordusu Macaristan'ı ve başkenti Budapeşte'yi işgal etti. Yahudi olduğu için 16 yaşındaki Lantos tutuklandı ve Budapeşte'nin dışındaki bir zorunlu çalışma kampına yollandı. Kaçtı, ancak kısa süre sonra Almanlar tarafından yakalandı ve ağır bir şekilde dövülerek çalışma kampına geri gönderildi. Yine kaçtı ama bu sefer 64 km uzaktaki Budapeşte'ye geri dönmeyi başardı. Hayatını borçlu olduğu ve o zamanlar İsveçli bir diplomat olan Raoul Wallenberg tarafından kurulan güvenli bir evde saklandı. Ve bunu asla unutmadı, bizim de öğrenmemize bizzat katkıda bulundu.
Lantos, Wallenberg'in ağına katıldı; Naziler için Aryanizmin fiziksel belirtileri olan sarı saçları ve mavi gözleriyle, kurye olarak hizmet etti. Diğer güvenli evlerde yaşayan Yahudilere yiyecek ve ilaç ulaştırmasını sağladı.
Ocak 1945'te, bir yıldan kısa bir süre sonra, Rus askeri kuvvetleri kapıdan kapıya çarpışmalar yaptı ve Macaristan'ı Nazi işgalinden kurtardı. Ancak, o zamanlar 17 yaşında olan Lantos, 10 ay içinde 440.000 Macar Yahudisi ile birlikte Almanlar tarafından öldürüldüğünü keşfetmek için eve döndü.
1946'da Lantos, Budapeşte Üniversitesi'ne kaydoldu. Akıcı İngilizcesinin bir sonucu olarak, Franklin D. Roosevelt hakkında bir makale yazdı ve Hillel Vakfı tarafından Amerika Birleşik Devletleri'nde okumak için burs kazandı. Daha sonra ABD'ye göç etti ve Seattle'daki Washington Üniversitesi'nde ekonomi okudu. Yüksek lisans eğitimine California Üniversitesi, Berkeley'de devam etti ve doktora derecesi aldı.
Berkeley'den mezun olduktan sonra San Francisco Eyalet Üniversitesi'nde ekonomi profesörü oldu. Sonraki yıllarda dış politika konularında iş danışmanı ve televizyon yorumcusu olarak çalıştı. Sonunda çeşitli ABD Senatörlerinin kıdemli danışmanı oldu ve 1980'de ABD Kongresi'ne seçildi ve burada Şubat 2008'deki ölümüne kadar üyeliği devam etti.
İngilizceyi akıcı bir şekilde konuşmasına rağmen, Lantos Macar aksanını asla kaybetmedi. Kendisi de Wallenberg’in sahte dökümanları ile kurtulan yine Macar Yahudisi Annette ile evlendi. İki kızı ve tam onsekiz torunu oldu.
Lantos, Amerika Birleşik Devletleri Dış İlişkiler Meclisi Komitesi'nin başkanı olarak görev yaptı. Lantos'un Temsilci Frank Wolf ile eşbaşkanlığını yaptığı Kongre İnsan Hakları Grubu 20 yılı aşkın çalışmaları boyunca çok çeşitli insan hakları meselelerini ele aldı. Suudi Arabistan ve Sudan'daki Hristiyanların inançlarını yerine getirmeleri için konuşmayı, Tibetlilerin Tibet'teki kültürlerini ve dinlerini korumalarına yardımcı olmayı ve dünya çapındaki diğer azınlıkları savunmayı içeriyorlardı.
2007'de Çin ve Tibet halkına yardım etme çabasıyla Dalai Lama'ya Kongre Altın Madalyası takdim etti.
Lantos, Steven Spielberg'in Shoah Vakfı tarafından yapılan Akademi Ödüllü belgesel film The Last Days'de (1998) anılarını anlattı.1981'de Lantos, Wallenberg'i Amerika Birleşik Devletleri'nin Fahri Vatandaşı yapan bir yasa tasarısına sponsor oldu ve Uluslararası Raoul Wallenberg Vakfı'nın bir üyesi oldu.
Ocak 2006'da Macaristan'a gitti ve Budapeşte Gettosu'nun kurtuluşunun 61. yıldönümü anısına düzenlenen bir törene katıldı. Etkinlik, bugün Avrupa'nın en büyük sinagogu olan Budapeşte'deki Büyük Sinagog'da düzenlendi.
19 Haziran 2008'de Başkan George W. Bush ölümünden sonra Lantos'a Özgürlük Madalyası'nı verdi. Beyaz Saray'da düzenlenen bir törende Bush, "İnsan hakları konusundaki güçlü savunmasını ve insan özgürlüğü davasına yönelik güçlü tanığını özlüyoruz. Bir ömür boyu liderlik, özgürlüğe bağlılığı ve evlatlarına olan sadık hizmeti için özlüyoruz. millet, ölümünden sonra Tom Lantos'a Başkanlık Özgürlük Madalyası'nı vermekten ve sevgili eşi Annette'in ailesi adına ödülü almasından gurur duyuyorum. "
1983'te kurduğu Kongre İnsan Hakları Grubu, 2008 yılında Tom Lantos İnsan Hakları Komisyonu olarak yeniden adlandırıldı.
Lantos, hayatının son haftalarında, tutkuyla hissettiği işi sürdürmek için kar amacı gütmeyen bir kuruluş kurulmasını istedi. Lantos İnsan Hakları ve Adalet Vakfı, o yıl bu dileği yerine getirmek için kuruldu.
Budapeşte, 2016 yılında Lantos onuruna şehirde Lantos parkı ve sergisi açtı.
Comments