Sınırötesi Maceralar İktidar Kaybına Yol Açabilir (Tarihten Örnekler)

(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)

Geçtiğimiz 50 yılda bazı hükümetlerin (özellikle meşruluğunu kaybetmişlerin) iktidarlarını güçlendirmek için giriştikleri sınırötesi operasyonların eninde sonunda gelip kendilerini vurmalarına ve rejim değişikliğine yol açmalarına tanık olduk. Yakın tarihten, ve bazen yakın coğrafyadan, örnekler…

1974 - Yunan Albaylar Cuntası ve Kıbrıs’da Rejim Değişikliği- 21 Nisan 1967

askeri darbesi ile Yunanistan’a hakim olan Albaylar Cuntası ülkeyi 7

yıl yönetmenin ardından Kıbrıs’da Enosis (Kıbrıs’ın bütünüyle Yunanistan’a katılması) harekatını planlar. Temmuz 1975 başlarında Nikos Sampson

darbeyle seçilmiş cumhurbaşkanı Makarios’u devirerek adaya hakim olmak ister. Bülent Ecevit başbakanlığında Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti kuruluş sözleşmesindeki garantör devlet saikiyle, 20 Temmuz’da ordusuna adanın kuzey kısmını ele geçirme ve Sampson rejimini kadük kılma emri verir. Büyük baskı altında kalan Albaylar hükümeti 23 Temmuz’da istifa eder. Kıdemli Yunan politikacılarından Konstantin Karamanlis 24 Temmuz’da Paris’den Atina’ya gelir ve kurduğu sivil yönetim Ankara ile ateşkes anlaşması imzalar.

Albaylar Cuntası liderlerinden Papadopulos, Pattakos ve Makarezos tutuklanır, hapse atılır ve mahkemeler sonunda vatana ihanet suçlaması ile ölüme mahkum edilir. Yıllar sonra ölüm cezaları ömür boyu hapse dönüştürülür. Bu olaylar Yunanistan’ın yeniden demokratik geleneklerine kavuşmasına neden olur.

1982 - Arjantin Askeri Hükümeti ve Falklands Çıkarması - 1967 darbesiyle Isabel Peron’u devirerek iktidarı ele geçiren General Jorge Videla ve arkadaşları 15 yıl boyunca 10.000 vatandaşlarının ölümüne yol açan baskıcı bir rejim uygularlar. Halkın hoşnutsuzluğunu gidermek uğruna Arjantin toprağı olarak değerlendirdikleri fakat Britanya egemenliğindeki Falklands (Las Malvinas) adalarına 2 Nisan 1982’de çıkarma yaparlar. Margaret Thatcher hükümeti İngiliz donanmasını seferber eder ve 12.650 km uzaklıktaki adaları Arjantin’den (330 km ötede) geri almak için yola çıkarlar. 74 gün süren savaş esnasında İngiliz denizaltısı HMS Conqueror General Belgrano adlı Arjantin kruvazörünü torpido ile batırır ve 323 denizci yaşamlarını kaybeder. Yenilgiye uğrayan Arjantin cuntası 14 Haziran 1982’de teslim olur ve adalar İngiliz hakimiyetine döner.

Las Malvinas hezimeti iktidardaki Generaller üzerindeki baskıyı artırır ve demokrasinin yeniden tesisine, seçimlerin 30 Ekim 1983’de yapılmasına ve sivil rejime geçişe yol açar.

Generallerin mahkemesi 22 Nisan 1985’de başlar ve Nüremberg’den sonraki en önemli faşizm karşıtı davalardan biri olarak tarihe geçer. Ekim 1985’de sonuçlanır, cunta liderleri yaşam boyu hapse mahkum edilir.

2024 - İran Ayatullah vekillerinin İsrail tarafından vurulması sonucunda Şam ve Tahran rejimlerinin zayıflaması - Hamas’ın 7 Ekim 2023 tarihinde Gazze’den komşu İsrail köylerine saldırması ile başlayan savaş, fırsattan yararlanan Hizbullah ‘ın açtığı hafif roket yağmuru ile bir yıl kadar sürerken Şii direnç ittifakına esas darbe, 17-18 Ekim 2024’de patlayan çağrı cihazları ve ertesi gün telsizlerin infilakları ile, vuruldu. Ardından Beyrut’un Hizbullah semtlerinin bombalanması ve lider Nasrallah’ın öldürülmesi yalnız Lübnan’lı Şii gerillayı değil, patronları İran rejimini de derinden sarstı. Suriye’de Esat’ın kaçışının arkasındaki neden bu zayıflıktır, yoksa Hizbullah ve İran güçlü kalsalardı Esat’a desteklerini esirgemezlerdi.

Sonuçta Lübnan’da Hizbullah’ın ülkeyi istediği şekilde oynatma serbestiyeti ortadan kalktı, iki yıl aradan sonra cumhurbaşkanı seçildi ve Lübnan ordusunun yeniden silah üstünlüğünü elde etmesi gündemde. Suriye’de ise İran’ın tamamen hakim olduğu rejim değişti, başarısı ise henüz belirsiz.

Kıssadan hisse: Kendi ülkesinin gerçek savunma gereksinimleri dışında sınırötesinde savaş aramak için meşru bir rejime sahip olmak,bir diğer deyişle halkının mutluluğu ve idamesini göz önünde bulundurmak esastır. Ayrıca ekonomisinin güçlü olması, silahlı kuvvetlerinin çağdaş teçhizat ile donanımı, zafer için gereklidir. Bu faktörlerin eksikliği halinde,

yalnız iktidardaki rejimin ayakta kalması için başlatılan maceraların, er veya geç hüsranla sonuçlandığı tarihten örneklerle saptanmıştır.

Ralf ARDİTTİ

IYT dip not :

İfade edilen görüşler İYT web portalının editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Yazarların düşünceleri sadece kendilerini bağlar.

Bağış/Donation/תרומה