Bir önceki Yitro bölümünde, Tora verilirken Bene-YisraEL gök gürültüsü ve şimşeklerle, Tanrı'nın huzurunun ihtişamıyla çevrili iken aniden eşeklere nasıl davranılacağı ve faiz alınıp alınamayacağı hakkında konuşulmaya başlanınca anlatının akışı bozulur.
İnsanda sanki çığır açan, büyüleyici bir destanın ortasında alışveriş listesine bakmak için durmuşsunuz gibi geliyor. Tinsellikten bütçeye geçilmiş gibi…..
Verilen mesaj çok açıktır. İnanç veya Dindarlık yalnızca yüceltici deneyimlerde ifade edilmez, aynı zamanda günlük yaşamı da etkilemesi beklenir. İnancın kalpte kalması gerekmez; bir kişi ile diğer insanlar arasındaki ilişkiler de dahil olmak üzere yaşamın tüm yönlerini etkilemesi gerekir.
Tora'nın ahlakı sadece fayda sağlamak için değildir, insanlar arasındaki ilişkileri düzenler ve insanlığa mutluluk ve refah getirir. İnsanın karakterini geliştirmesi ve daha rafine bir insan olması ile ilgilenir. Tora’nın hitap ettiği başkası değil kişinin kendisidir.
İlk ayette şunu okuyoruz: “Ve onların önüne koyacağın kurallar şunlardır” (Şemot 21:1)
Öğretirken amaç sadece bilgi mirası bırakmak değildir. Öğrencilerin içeriği içselleştirmesi istenir. Materyal öğrencilere "yemek için hazırlanmış ve kurulmuş bir masa gibi" sunulur.
“Moşe onlara şöyle der. 'İşte Tanrı’nın bana emretmiş olduğu tüm sözleri önünüze koydum (sundum) …. bugün onları takip edip etmeyeceğinizi seçin... (Şemot 19 :7).
Ancak burada başka bir eğitim ilkesine odaklanıyoruz. Bir öğrenciyi eğitimcinin bakış açılarını benimsemeye zorlamak doğru değildir. Eğitimci öğrenciye içerik, değerler ve yasalar sunar. Öğrenci bunları benimseyip benimsememeyi seçebilir.
Peki, insanların özgürlüklerini ellerinden almadan zararlı şeyler yapmasını nasıl engellersiniz?
İnsanları etkilemenin ince yolları vardır. Örneğin bir markette sağlıklı yiyecekler göz hizasına, abur cuburları ise daha az erişilebilir bir yere konur böylece insanların "seçim mimarisi" ayarlanır.
Tanrı'nın kölelik konusunda yaptığı tam olarak budur. Onu ortadan kaldırmaz. Aksine, insanların kendi istekleriyle onu terk etmelerine yol açacak bir süreci harekete geçirir. “Bir İbrani köle altı yıl sonra özgür kalacaktır.”
Yahudilikte kölelik yasadışı değildir ancak açıkça ideal değildir ve ömür boyu sürecek bir kader olmamalıdır.
Köleliğe neden izin veriliyor? Çünkü insanlar özgür olacaklarsa köleliği ortadan kaldırmayı özgürce seçmelidirler.
Tanrı doğayı değiştirebilir, ancak insan doğasını değiştirmeyecektir. Çünkü Yahudilik insan özgürlüğü ilkesi üzerine kurulmuştur.
İnsan eğilimlerini ne kadar sık kırarsa, hayatı o kadar artar, çünkü eğilimleri kırmak yüzeysel hayatı öldürür ve eğilimin ölümü Tora’nın ışığında (ilham) canlanan bir hayattır... (Hazon Ish)
Brooklyn’de bir fırına sahip olan Mordo adında bir Yahudi vardı. Holokost'tan nasıl kurtulduğunun hikayesini anlatır.
Söze şöyle başlar; “Bugün neden hayatta olduğumu biliyor musunuz?
O zamanlar sadece bir gençtim. Bir trendeydik, bir sığır vagonunda Auschwitz'e götürülüyorduk. Gece dondurucuydu, o sığır vagonu inanılmaz soğuktu. Almanlar vagonları gece boyunca, bazen günlerce yiyecek ve
tabii ki bizi sıcak tutacak battaniyeler olmadan rayların üstünde bekletirdi.
Aniden yanımda oturan yaşlı Yahudiyi tanıdım aynı mahallede oturuyorduk. Ancak onu hiç böyle görmemiştim. Tepeden tırnağa titriyordu ve korkunç görünüyordu.
Kollarımı beline doladım ve onu ısıtmak için okşamaya başladım. Kollarını, bacaklarını, yüzünü ve boynunu ovuşturdum. Dayanması için yalvardım. Bütün gece adama bu şekilde sarıldım ve sıcak tutmaya çalıştım.
Yorgundum, donuyordum, parmaklarım uyuşmuştu ama gece boyunca onu ısıtmak için çabalamaktan vazgeçmedim.
Saatler ve saatler bu şekilde geçti. Sonunda gece geçti, sabah oldu ve güneşin etkisiyle sanki vagon biraz daha ısınmıştı. Sonra aniden vagondaki diğer Yahudiler aklıma geldi onlardan bazılarını görmek için başımı kaldırdım ve etrafıma baktım.
Tek görebildiğim şey donmuş bedenlerdi, tek duyabildiğim ise ölüm sessizliğiydi. Vagonda başka hiç kimse geceyi atlatamamıştı. Sadece iki kişi hayatta kalmıştık. Yaşlı adam ve ben.
Yaşlı adam, biri onu sıcak tuttuğu için; ben ise başka birini sıcak tutmaya çalıştığım için hayatta kalmıştık.
Mordo'nun hayatı, başka bir insana yardım ettiği için kurtulmuştu. Başkalarının kalbini ısıttığınızda, otomatik olarak kendinizi ısıtırsınız. İnsanlar birbirlerine ihtiyaç duyarlar ve başkalarına yardım ederek ve destekleyerek yükseliriz.
Başkalarını desteklemeye, motive etmeye, teşvik etmeye ve ilham vermeye çalıştığınızda, kendi yaşamınızda da destek, teşvik ve ilham keşfedersiniz.
Yüce Tanrı bu nedenle yasalarını önümüze koyuyor. Gerisi bizim seçimlerimize kalmış….
Sevgilerimle - Shabat Shalom
MOŞE PASENSYA
Moşe bey,
Sizin de bildiğiniz üzere İbranice MİŞPATİM kelimesi yargı, yasa, haklar (hukuk kuralları) anlamına gelmektedir, yazınızın başlığında belirttiğiniz seçimler veya seçimlerimiz değil. Bu nedenle bence yanlış bir başlık atmışsınız veya en azından bu peraşa konusu bu ibranice kelimenin anlamının yargı, yasa, hukuk kuralları anlamına geldiğini yazınızın içinde açıklıkla belirtilmesi gerekiyordu. Sadece yazınızın sadece son cümlesinde yüce tanrı yasaları önümüze koyuyor diye bence muğlak bir ifade tarzı kullanmışsınız.
Nitekim hazreti google'dan (!) bu mişpatim kelime araştırıldığında İngilizce dilinde :
"The Hebrew word of the week is the word mishpatim (מִשְׁפָּטִים), the plural form of the masculine noun mishpat (מִשְׁפָּט), meaning a "judgment," "ordinance," "law" or legal ruling. The word derives from the verb shafat (שָׁפַט) meaning to judge or govern.