İtshak Levi

Adı, Soyadı : İtshak Levi

Doğum Tarihi ve Yeri: 15.Mayıs.1919 Manisa /Türkiye

Ölüm Tarihi : 21. Temmuz. 1977, Kudüs/İsrail

Aliya Tarihi : 1922

Tahsili : Eretz-İsrael Konservatuarı mezunu, Kudüs’te müzik ve drama tahsili gördü.

Mesleği : Besteci, Etnolog ve şarkıcı (Bariton)

Özgeçmişi : Müzik eğitimini tamamladıktan sonra Tanah’tan ve Yehuda Halevi, Shlomo İbn Gabirol, İbn Ezra gibi Sefarad Yahudileri’nin İspanya’nın Altın Çağı’nda kaleme aldıkları şiirleri besteledi. Bunun yanı sıra çocuklar için “Cüceler Ülkesi” , “Ruti’nin Yaş Günü” adlı albümler hazırladı.

İtshak Levi, İtshak Navon, Yaakov Nitsani gibi Ladino konuşan siyasi kişilere yakın bir kimseydi. Bu kişilerin ve Kudüs’teki “Sefarad Kurumu”nun desteği ile 1954 yılında ”Kol İsrael” radyosunda Ladino yayınlarına başladı. 1955 yılından 1963’e kadar İtshak Levi Kol İsrael radyosunun günlük Ladino yayınlarının müdürlüğü görevini sürdürdü.

Radyo’dan elde ettiği mali kaynak sayesinde yaşlıların ağzından, İspanya sürgününden arta kalan o dönemin şarkılarını kayıt altına almaya başladı ve böylece etnografik çalışmalara girişti.

İtshak Levi, pek çok yaşlı kimse ile bir araya gelerek eski Ladino şarkıların hem bestelerini, hem de sözlerini kayıt altına alarak büyük bir arşiv oluşturdu ve kaybolmaya yüz tutmuş 700 kadar besteyi gün yüzüne çıkardı. Kol İsrael’deki görevi çerçevesinde kayıt altına aldığı birçok şarkıyı bazı şarkıcılara yeniden söyletti ve kayıt altına aldığı bu şarkıları radyoda yayınlattı.

Bu şarkıcıların en ünlülerinden biri İtshak Levi tarafından Ladino dilinde söylemeye teşvik edilen ve o dönemde tanınmış bir müzisyen olan Yehoram Gaon’dur. İtshak Levi’nin arşivi, İtshak Navon’un ünlü “Bostan Sefaradi” müzikalinin yanı sıra diasporada da pek çok şarkıcıya kaynak oluşturdu. Bunlardan biri de Türkiye’deki “Los Paşaros Sefaradis”dir. 1977 yılında Shlomo Artsi’nin “Romansa ve Piut” adlı albümü İsthak Levi’nin bestelerini içerir. 1980 yılında şarkıcı Lulik, “Romansos Sefaradiot” adlı albümünü İtshak Levi’nin anısına düzenledi

İtshak Levi’nin arşivi Ulusal Kütüphanede (Sifria HaLeumi) korunmaktadır. 1977 yılında ölümünden birkaç ay sonra İtshak Levi’ye “Pras Yeruşalayim” (Yeruşalayim Ödülü) verildi. Levi’nin ölümünden sonra, kendisi ile birlikte çalışan ve Kol İsrael Ladino bölümünün başına getirilen Moshe Shaul bu yolda çalışmaları sürdürdü. Yasmin Levi de babasının yolunda giderek Ladino şarkıcısı olarak uluslararası bir üne kavuştu.

Eserleri : “Chant Judeo-Espanols” (Bu eser İtshak Levi’nin Romansları olarak da bilinir), “Sefaradi Kantorlar Etnografyası”. Bu son eser Amsterdam, İzmir, Tunus gibi farklı Sefarad topluluklarının değişik makamlarda söylenen dini sinagog şarkılarını içermektedir.

Üstün ve kalıcı katkısı / Seçilme Nedenleri: Ladino lisanının, kültürünün, geleneklerinin ve mirasının korunmasında yaptığı çalışmalarla ve bunun sonucu İsrail kültürüne yaptığı katkılar nedeniyle seçilmeye layık görülmüştür.