Biraz da geçmişi irdelesek: Rönesans Adamı

Doğumunun Beş Yüzüncü Yılında Leonardo di ser Piero da Vinci

“Yeteri kadar çalışmadığım için Tanrıyı ve insanlığı küstürdüm. Çalışmalarım olması gerektiği kaliteye ulaşmadı.”

Leonardo da Vinci’nin son sözleri

Leonardo da Vinci: Kendi kaleminden otoportresi ve Mona Lisa

Dünya çok dahi gördü ama böylesini değil

Bin dört yüz elliki yılının Nisan ayında İtalya’nın Toskana kırsalının Vinci kasabasında bir dahi dünyaya gelir. Evlilik dışı doğmuştur, babasının soyadını alamayacağı için soyadı olarak ona doğduğu kasabanın adı verilecektir, “da Vinci”. Leonardo, genç bir noter olan Messer/Ser (Üstad anlamında) Piero da Vinci'nin ve Vinci bölgesinden Caterina Lippi adlı, on altı yaşında, öksüz, yetim ve yoksul bir genç kız olduğu anlaşılan Caterina'nın evlilik dışı çocuğu olarak Vinci kasabası yakınlarındaki Anchiano'da dünyaya geldi. Avrupa'daki modern isimlendirme kurallarının yerleşmesinden önce dünyaya tam ismi, "Vincili Üstad Piero'nun oğlu Leonardo" manasına gelen Leonardo di ser Piero da Vinci'dir. Eserlerini "Leonardo" ya da "Io, Leonardo (Ben, Leonardo)" olarak imzalayacaktır.

Leonardo da Vinci’nin imzası :

Tüm zamanların en yenilikçi icatlarından ve fikirlerinden sorumlu olmasına rağmen, Leonardo aslında hiç okula gitmedi. İlk olarak babasının teşviki ile lirik bir müzisyen olarak eğitildi. Ne doğru dürüst bir örgün eğitim gördü, ne de diğer Rönesans bilgeleri gibi Latince konuştu; daha sonraları “Bilgi Latince öğrenmekle başlamaz, deneyimle başlar,” diye yazacak ve kendisinin bir "deneyimin müridi" olduğunu iddia edecekti. Nitekim, Leonardo’yu Leonardo yapan bitmek bilmeyen merak, gözlem ve deneyim olacaktır. Ve hatta iki yıl boyunca ortadan kaybolup bir mağarada inzivaya çekildiğinde bir takım dünya dışı varlıklarla temasa geçtiğini öne süren bilim adamları bile var.

Herhangi bir ansiklopedi de bulabileceğiniz bilgilerden çok, Leonardo da Vinci’yi araştırıken rast geldiğim ilginç ve pek bilinmedik yönlerine değineceğim. Onun hakkında o kadar çok enteresan ve ilgi çeken ayrıntı var ki… Örneğin, Leonardo da Vinci'nin birden fazla mesleği ve unvanı vardı. Döneminde dünyaca ünlü bir bilim adamı, ressam, mucit, heykeltıraş, müzisyen, mühendis, mimar, matematikçi, anatomist, filozof, jeolog, biyolog ve astronomdu. Bir diğer örnek ise ismi ile ilgili. Asıl adı Lionardo’dur. İsmi hecelere ayrıldığında her hece ateş anlamına gelir. Şöyle ki: li-on-nar-do. ‘Lion’ ateş grubunun burcu, ‘Nar’ Arapça'da ateş, ‘od' da yine Eski Türkçe’de ateş anlamındadır. Tuhaftır ki, kendisi de ateşi evrendeki en büyük güç saymıştır.

Leonardo da Vinci'nin botaniğe ve insan anatomisine olan ilgisi, uçuş, savaş makineleri ve su akışıyla ilgili keşifleri, ressam olarak yetenekleri ve hatta yarım bıraktığı projeleri ile ilgili çok şey biliyoruz. Ama Leonardo'nun âşık olduğu adam, veya tutkuları hakkında ne biliyoruz? Leonardo doğrudan bir günlük ya da günlük olarak okunabilecek hiçbir şey bırakmadı. Yine de, 16. Yüzyıl biyografisti Giorgio Vasari'den Sigmund Freud'a kadar pek çok yazar Leonardo'nun bıraktığı binlerce sayfalık yazılı notları ipuçları için taradılar.

Da Vinci’nin ters yazısı ve Bill Gates

Da Vinci'nin ölümünden sonra biz insanlara kalan belki de en önemli hatıraları meşhur not defterlerinde saklıdır. Enteresan olan ise notlarını sağdan sola ve tersten yazması. Yani notları ancak aynayla okunabiliyor. Bu konudaki bir iddia solak olduğu için bu şekilde yazmayı tercih etmesidir. Bir başka iddiaya göre ise, özellikle zor okunsun diye böyle yazdığıdır. Aslında Leonardo hem sağ elini hem de sol elini eşit derecede iyi kullanabiliyor, hatta rivayete göre bir eli ile resim yaparken, diğer eli ile yazı yazabiliyordu. Diyorum ya, adam hem dahi hem de ters!

Bilgi için böylesine büyük bir iştahı olan birisinin üretken bir yazar olması şaşırtıcı olmasa gerek. Leonardo'nun defterlerinin çoğu British Library ve Victoria & Albert Müzesi gibi önde gelen kurumlardadır, ancak özellikle bir tanesi modern bir dahinin elindedir. Leonardo'nun Codex Leicester olarak da adlandırılan Codex Hammer'ı 1994 yılında Microsoft'un kurucu ortağı Bill Gates tarafından 30.8 milyon dolara satın alındı.

1506 ile 1510 yılları arasında yazılan 72 Sayfalık bu defter fosil kökenleri, gökyüzü neden mavi, suyun hareketi, ayın parlaklığı için mavi olmasının nedenleri, ve daha pek çok bilimsel düşünceleri içerir. Gates bu yazılara herkes erişebilsin diye internete yüklemiştir.

Leonardo da Vinci’nin ters yazısı: Ayna yazısı

Bill Gates sayesinde Leonardo da Vinci’nin el yazmaları İnternette!

Ver elini Andrea del Verrocchio’nun atölyesi: Verrocchio resim yapmaya veda eder!

Verrocchio ve Leonardo: İsa’nın Vaftizi tablosunda en soldaki meleği Leonardo resmetmiş ve Verrocchio’nun resim sanatına veda etmesine neden olmuştur.

Leonardo’nun sanata karşı olan ilgisini fark eden babası onu Floransa’ya sanatçı Andrea del Verrocchio’nun atölyesine çırak olarak gönderir. Yine bir rivayete göre, Verrocchio ile birlikte çalıştığı bir tabloda Leonardo o kadar başarılı bir melek resmetmiştir ki, Verrocchio o günden sonra bir daha resim yapmaya tövbe etmiştir. Bu atölye genç Leonardo’nun hayatında önemli bir yere sahip olacaktır. Perspektif sanatını öğrenir, mekanik ile ilgili çalışmalar yapar, heykeltıraşlıkla ilgili de kendini geliştirir.

Erkek Mona Lisa Olarak Tanınan “Salvator Mundi”nin Öyküsü

Salvator Mundi

Hz. İsa mıdır, erkek Mona Lisa mıdır, yoksa da Vinci’nin kendisi midir?

Paris Louvre Müzesi’nde her gün binlerce insanın ziyaret ettiği Mona Lisa tablosu kuşkusuz Da Vinci’nin en bilindik, en ünlü eseridir. Sanatçı bu eseri ölünceye kadar yanından ayırmamıştır. Yine bir rivayete göre poz verirken kadın gülümsesin diye her gün çevresinde müzik eşliğinde dans edilirmiş.

Ancak burada sözünü edeceğim eser 200 yıl ortadan kaybolduktan sonra ortaya çıktığında büyük tartışmalara neden olan “Salvator Mundi” (Dünyanın Kurtarıcısı) olacak.

İlk Sahibinin Kral I. Charles oldğu biliniyor

1500’lü yılların başında Leonardo da Vinci’nin, Milano ve Cenova'nın fethinden hemen sonra Fransa Kralı XII. Louis’nin hizmetine girdiği ve Salvator Mundi’yi bu dönemde kral ve eşi Brittany Anne için resmettiği düşünülüyor. 1625’te Kraliçe Henrietta Maria’nın İngiltere kralı Kral I. Charles ile evlenmesi üzerine, eseri İngiltere’ye götürdüğü ve 1763 yılına kadar İngiliz kraliyet ailesinin koleksiyonunda muhafaza edildiği biliniyor. Sonrası ise tam bir muamma…O tarihten sonra tablo yaklaşık 200 yıl boyunca ortadan kayboluyor! 2000’lerin başında tablo tekrar ortaya çıktığında, Leonardo’nun hayatta kalan birçok eseri gibi pek iyi durumda olmadığı için kapsamlı bir restorasyon gerektiriyor. Salvator Mundi'nin restorasyonu, New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Koruma Merkezi'ndeki Kress Resim Koruma Programı Kıdemli Araştırma Görevlisi ve Konservatörü Dianne Dwyer Modestini tarafından üstleniliyor.

Restorasyon sürecinde temizlenmiş tablonun tam görünümü

Ancak tartışmalar başlıyor elbette. Acaba Salvator Mundi gerçekten Leonardo da Vinci’nin eseri mi yoksa, asistanları mı yapmış? Gökyüzünü işaret eden parmağını anladık da, diğer elindeki cam küre neyi temsil ediyor? Diğer bazı resimlerinde olduğu gibi bu tabloda da Leonardo’nun gizli mesajları var mı?

Resmin Leonardo'ya atfedilmesini sorgulayan saygın uzmanlar olsa da, restorasyon sürecinde, kızılötesi görüntülemeler, teknik incelemeler ve analizler, Salvator Mundi'de keşfedilen pigmentlerin ve tekniğin Leonardo tarafından özellikle Mona Lisa ve St. John’da kullanılan pigmentasyon ve teknikle aynı olduğunu gösteriyor.

Satılan En Pahalı Tablo Rekoru Salvator Mundi’nin

Bir müzayedede satılan bir önceki dünya rekoru, 2015'te 179,3 milyon ABD dolarına satılan Picasso'nun “Cezayirli Kadınları” idi. 15 Kasım 2017'de, Leonardo Da Vinci'nin “Salvator Mundi”si, bir Christie's müzayedesinde Suudi prens Muhammed Bin Selman adına 450,3 milyon ABD dolarına satın alınarak, o tarihe kadar açık artırmada satılan en pahalı tablo rekorunu kırıyor.

“Resim yapmak; ressamın zihnini doğanın zihni haline dönüştürmeye ve doğa ile sanat arasında tercümanlık yapmaya zorlamak demektir.”

Leonardo da Vinci