(Yazarın yazısını sesli dinlemek için tıklayınız)
Biz insanlar doğanın bir parçasıyız. O bizsiz yapabilir belki ama biz onsuz, çok zor. Bunu sıklıkla unutsak da doğadaki, hala bütünüyle algılayamadığımız, insanı kendine hayran bırakan müthiş denge vücudumuzun içinde de mevcut.
Ufacık yapı taşlarından meydana gelerek oluşan ve farklılaşarak çoğalan hücrelerimiz çok farklı enzimlerin, nörotransmitterlerin, hormonların, bakterilerin iş birliği ile karmakarışık bir sistemi, birçok şeyle kolaylıkla başa çıkabilir hale getiriyorlar.
Henüz vücudumuzda var olan birçok mekanizma ile ilgili bilinmeyenler olsa da, bildiklerimiz de gün geçtikçe artıyor. Neler biliyoruz?
Öncelikle açlık ve tokluk sadece beyinde vardır. Vücutta olan ise katabolizma ve anabolizmadır. Yani sırasıyla yıkım ve yapım reaksiyonlarıdır. Bugün vücutta olandan ziyade beyinde olan açlık-tokluktan ve beslenmeden konuşurken adını sıkça duyduğumuz grelin, leptin ve insülin hormonlarının nasıl çalıştıklarından konuşalım istiyorum.
Grelin midemiz boş olduğunda mideden salgılanarak sinir sistemimiz sayesinde beyine açlık sinyali veren bir hormondur. Genelde ilk akla gelen açlık hormonu olsa da aslında insan beyni grelin olmasa da pekâlâ açlığı hissedebilir. Çünkü beynin varsayılan temel hali açlıktır. Tabii tokluk faktörleri açlığı baskılamadıkları sürece… Beynin bu hali bizi süregelen bir yemek yeme haline sürükler. Yani bizim bir ömür her gün yemek yeme ihtiyacımızın en büyük tetikleyicisi beynimizin hep açlık yönüne kaymasıdır.
Tokluk faktörlerinden halk arasında en bilineni ise leptin hormonudur. Leptin, sindirim sistemimize yemek girdiğinde yağ dokularından salgılanır. Gelen besin/enerji ile vücut hemen yağ asidi sentezlemeye başlar. Bu arada insülin de yükselen kan şekerini düşürmek ve glikozu hücrelere sokmak üzere salgılanır. Eğer büyük bir öğün yemişsek insülin salgısı beyne kadar ulaşır. Beyne ulaşan insülin, leptin ile tokluk faktörü olarak çalışır ve açlığı baskılar. Böylece yeme ihtiyacımız beyinden salgılanan sinyaller ile son bulur.
Ancak eğer küçük bir atıştırmalık atmışsak ağzımıza, hücreler yeterince yağ asidi sentezlemedikleri için leptin çok salgılanmaz. İnsülin ise kandaki şekeri hücrelere sokar ancak o da beyine ulaşacak kadar çok salgılanmaz. Böyle olunca kandaki şeker azalır ve bizler doyma faktörleri açlığı baskılayacak kadar çok salgılanmadıkları için yine aç hissederiz.
İnsülin salgılanmış, vücutta bir sürü sinyal alışverişi olmuş, pankreastaki beta hücreleri çalışmış ve yorulmuşlardır; ancak beyin hala açtır. Bazen beyin açlığı olmadan sadece göz açlığı sonucu ağza atılan ufacık bir besin sonrasında bir anda aç hissetmemizin sebebi budur. Gün içerisinde bunun defalarca yaşanması ve yıllar boyu atıştırmalıklarla yaşama alışkanlığının bizlere hediyesi, kan şekerindeki dengesizlik, yorgun beta hücreleri ve diyabet riskidir. Çağımızın sorunu olan yemeğin her yerde her zaman kolaylıkla ulaşılabilir olması bu durumdan kaçınmayı iyice zorlaştırır.
Teknoloji gelişiyor, hayatlar değişiyor. Ancak türümüzün doğası, vücutlarımızın işleyişi, biyolojik saatimiz teknoloji ve çarpıklaşan yaşam tarzları ile aynı hızda değişmiyor. Mutluluğu, huzuru, sağlığı kovalarken doğamızdan uzaklaşıp teknolojiden medet umuyoruz. Ve öyle bir yanılsamanın içine düşüyoruz ki, duygularımızı bile yediklerimizin ve beynimizden mesaj alınarak salgılanan hormonların kontrol ettiklerini unutuveriyoruz. Kalori hesabı yapan aplikasyonlar da yardımcı olamayınca kendimizi içinden çıkılamaz bir kısır döngüde bulabiliyoruz.
İşte bu yüzden ‘’Doğa’ya dön, özünü besle.’’ diyorum ben. Bunun için doğamızı keşfe çıkmalıyız artık. Ona iyi davranmalı ve bize sunduğu mucizevi gücü fark etmeliyiz. Etrafımızdaki ve içimizdeki doğanın her daim farkında olmak! Bu öylesine kıymetli ki…
Çok sevdiğim bir söz ile bitirmek istiyorum bugünlük.
“Ne yerseniz O’sunuzdur. O yüzden hızlı, ucuz, kolay ya da sahte olmayın.”
Sağlığımızın şerefine!
Sevgiyle,
Rosie Sarfati