Geçenlerde YouTube kanalı açılan “Bir Acemi Yolcu” gezdiği yerlerle ilgili edindiği bilgileri sizlerle bu köşeden paylaşacak. Genel hatlarıyla dolaştığı yerlerin, tarihi, önemli mekânları, dikkat çeken özelliklerini zaman zaman da eğlenceli genel kültür bilgilerini ele alacak.
Bir Acemi Yolcu’nun ilk durağı nüfus yoğunluğu açısından İsrail’in dördüncü büyük şehri olan Rişon Letsiyon:
Modern İsrail’in ilk yerleşimlerinden olan Rişon Letsiyon, 31 Temmuz 1882 tarihinde, o zamanlar Rusya İmparatorluğu’na bağlı olan Karkov kentinden göç eden, kendilerine “Biluim” de denen 17 aile tarafından kurulmuş. Şehrin kurucuları yerleştikleri bu bölgeye, Yeşaya Peygamber’in kitabında yer alan bir bölümde geçen ve “Zion’a doğru ilk yer” anlamına gelen “Rişon Letsiyon” ismini vermişler.
Tarımla uğraşarak, geçimlerini sağlamayı düşünen ilk Rişon’lular için bu planı uygulamak pek kolay olmamış. Bulundukları bölge ağırlıkla kumlukmuş ve tarım yapmak için gerekli suya ulaşmak neredeyse imkânsızmış. Güçlük içindeki halk çareyi, o zamanlar Mikve Yisrael Tarım Okulu’nda görevli olan ve Baron Edmund Rotschild’e yakınlığıyla bilinen Josef Feinberg’i Baron’la görüşüp yardım istemesi için Avrupa’ya göndermekte bulmuş. Rotschild, Rişonlular’ın yardım isteğini kırmamış ve kendilerine su kuyuları açılabilmesi için gerekli tüm teknik ve maddi desteği sağlamış. 60-70 metre derinliğinde kuyuların açılmasıyla suya kavuşan halk, toprağı ekime uygun hale getirerek tarım faaliyetlerine başlamış. 1900’leri başına kadar 8400 dönümlük kısıtlı bir alanda faaliyetlerine devam eden Rişon Letsiyon’lular özellikle bağcılık koşunda ilerleme göstermişler ve yine Baron Rotschild’in girişimiyle Modern İsrail’in ilk ve zamanında dünyanın en büyük şarap fabrikası 1895 yılında burada inşa edilmiş.
1913 yılına kadar bağcılık ve şarapçılık dışında, bulundukları alanda meyvecilik faaliyetleri de yürüten Rişon Letsiyon’un büyümesinde en büyük sıçrama hiç kuşkusuz, o yıl bölgeyi ziyaret eden Osmanlı komutanlarından Ahmet Cemil Paşa’nın 20 bin hektarlık kumluk araziyi hibe etmesiyle gerçekleşmiş. 1917-1924 yılları arasında Osmanlılar ile İngilizler arasında aralıklarla devam eden çatışmalara maruz kalan bölge, İngiliz Mandası sona erip İsrail Devleti kurulana kadar mevcut faaliyetlerine devam etmiş.
Özellikle 1950 yılından itibaren modern bir şehir olma yolunda atılım yapan Rişon Letsiyon, Aralık 2018 istatistiklerine göre 251 binin üzerindeki nüfusuyla İsrail’in dördüncü büyük şehri durumunda. Yaşayan halkının yüzde 31.1’i çocuk ve genç, yüzde 61,4’ü 40 yaşın altında olan Rişon, bu özelliğiyle Yeruşalayim ve Bene Brak’tan sonra İsrail’in en genç üçüncü şehri.
Rişon Letsiyon hakkında bazı ilginç bilgiler şu şekilde:
Modern İsrail’in ilk İbranice eğitim veren ilkokulu “Haviv” 1886 yılıda Rişon Letsiyon’da kurulmuş ve 2016 yılına kadar eğitime devam etmiş.
1882 yılında yazılıp, 1886 yılında bestelenen İsrail milli marşı “Hatikva” ilk kez Rişon Letsiyon’da söylenmiş.
Bugün İsrail Devleti’nin bayrağı olan, beyaz fon üzerinde iki mavi şerit, ortasında mavi Magen David, şehrin kuruluşunun üçünü yılı olan 1885 tarihinde ilk kez Rişon Letsiyon’un resmi bayrağı olarak kullanılmış.
Modern İsrail’in şekillenmesinde büyük katkısı olan Baron Edmund de Rotschild tüm koloni faaliyetlerini Rişon Letsiyon’da yürütüyormuş. Çalışmaların yönetildiği bina halen Rişon Letsiyon’da görülebilir.
“Bir Acemi Yolcu”nun Youtube kanalını takip etmeyi unutmayın lütfen. Bir sonraki seyahatte görüşmek üzere.
B. A. Y.
