Ünlü fizikçi Samuel Abraham Goudsmit
20. yüzyılın en büyük fizikçilerinden biri Samuel Abraham Goudsmit sadece bilimde çığır açmasıyla değil yakın dostu bir diğer büyük fizikçi Alman Heisenberg’i öldürmek istemesiyle de tanınır.
11 Temmuz 1902 tarihinde Hollanda’nın Hague şehrinde doğan Samuel’in babası İsaac’ın banyo malzemeleri dükkanı ve annesi Marianne’ın şapka dükkanı vardı ve Samuel annesinin yanında çalışmaktan büyük keyif alıyordu.
Öğrenciliğinde matematik ve bilim derslerinde özellikle fizikte başarılıydı.
Liseyi bitirdiğinde annesi sağlık nedenleriyle dükkanını kapatınca Leiden Üniversitesi Fizik Bölümü’ne kaydoldu ve orada kuantum mekaniğine büyük katkılar sağlamış Avusturya kökenli ünlü fizikçi Paul Ehrenfest ve bir diğer doktora öğrencisi Georg Olenbeck ile bir araya geldi.
1925 yılının sonbaharında hidrojen atomu üstüne yaptıkları toplantıda 21. yüzyıla da damgasını vuracak olan aydınlanmayı yaşadılar ve atomun parçacıklarından elektonun spini olduğu görüşünü ortaya attılar. Onların bu keşfi ile Peter Zeeman’ın keşfettiği ama fizikçilerin açıklayamadığı ışığın spektrumu fenomeni çözülmüş oldu.
İki genç fizikçi teoriyi bir gecede formüle döktüler. Çalışmaları yayınlandığında kuramsal fizikçi ünlü Heisenberg ile Goudsmit dost oldu.
Spinin keşfinden sonra Leiden Üniversitesi’nde yapılan konferansta Goudsmit keşfini Albert Einstein, Niels Bohr, Marie Curie ve Ernest Rutherfold gibi devlerle tartışırken buldu. Ancak başarısı ona çok arzuladığı akademik kariyeri getirmeye yetmedi.
Goudsmit, keşifteki ortağı Olenbeck ve eşleri 1927 yılında ABD’ye gittiler. Amerika’ya pek uyum sağlayamayan ve anti-semitizmden çeken bilim adamı, Yahudiler arasında da Yidiş konuşmadığı için pek rahat edemedi. Deneysel fiziğe geçiş yaptı ancak orda da istediği başarıyı elde edemedi. Ancak Avrupa’ya yaptığı seyahatlerde karşılaştığı ırkçılık ona ABD’de kalması gerektiğini gösterdi.
Dostu Heisenberg aynı yıl çığır açan Belirsizlik İlkesi çalışmasını yayınladı. Bu ilkeye göre bir parçacığın momentumu ve konumu aynı anda tam doğrulukla ölçülemez. Kuantum dünyasının kapılarını açan bu dev keşif Heisenberg’e Nobel getirdi ancak onun için sevinen dostu Goudsmit’te geride kaldığı duygusu uyandırdı. İkili Michigan’daki büyük fizikçileri ağırlayan yaz konferansında tekrar bir araya gelecekti. Nazileri değil Almanya’yı desteklediğini söyleyen Heisenberg ise tavrı nedeniyle tüm ününe rağmen zor anlar yaşayacaktı. Ünlü fizikçi, İkinci Dünya Savaşı’nın patlamasının hemen ardından Uranyum Kulübü adlı oluşuma davet edilecekti. Alman Ordusu’nun amacı, fizikçilerin nükleer bombanın formülüne ulaşmalarıydı.
Naziler Danimarka’yı işgal ettikten sonra Nils Bohr, bir başka ünlü Yahudi fizikçi Lisa Meitner aracılığıyla İngilizlere ulaştırdığı şifreli mesajında Nazilerin laboratuarındaki tüm radyumu aldıklarını iletti.
Bu arada 1939 yılında Albert Einstein ve bir diğer Yahudi fizikçi Leo Szilárd, Franklin Roosevelt’e yazdıkları mektupta Almanların atom bombası geliştirme niyetini yazdılar.
Atom bombası söylentileri altında Goudsmit ebeveynleri için Amerikan vizesi almayı başardı ancak 4 gün sonra Naziler Hollanda’yı işgal etti. Bilim adamı bir sonraki yıl Harvard Üniversitesi’ne ve Savunma Bakanlığı bünyesinde çalışmak üzere davet edildi. Henüz resmi olarak savaşa girmemiş olan ABD Avrupalı bilim adamlarını ülkeye getirmeye ve laboratuvarlarda çalıştırmaya başlamıştı.
Bu sırada Heisenberg’in Almanya’da araştırma merkezinde çalıştığını öğrenen Goudsmit ve bir arkadaşı, Manhattan Projesi direktörü Oppenheimer’a ünlü Alman fizikçiyi, bir konferansa katılacağı tarafsız İsviçre’nin başkenti Zürih’te kaçırmaları hatta ortadan kaldırmaları gerektiği ile ilgili bir mektup yazdı. Ancak plan hayata geçmedi.
1943 ve 1944 yıllarında bir kaç kere İngiltere’ye yollanan Gousmit, hizmet verdiği istihbarat biriminin görevlendirmesi ile Avrupalı bilim adamlarının dosyalarını incelemeye başladı. Bu arada bir subayın aracını çalıp Paris’e ALSOS adlı grupta bulunan ekip arkadaşlarıyla buluşmaya gitti.
Goudsmit, Fransa – Almaya sınırında yer alan Strasbourg kenti özgürleştirildiğinde kaçmayı başaran Nazi Uranyum Kulübü üyesi bilim adamı Karl von Weizsäcke’nin yok etmeyi başaramadığı dosyaları sayesinde Heisenberg’in Almanya’nın Kara Orman Bölgesi’ndeki nükleer tesisi taşımayı önerdiğini ve Almanya’nın atom bombası projesinde o kadar da ileri olmadığını öğrendiler.
ALSOS ekibi ayrıca Nazi yönetimindeki Strasbourg Üniversitesi’nde insan deneyleri yapıldığını tespit ettiler. Deneylerden birinde doktorlar ölümden önceki aşamaları görmek için Yahudi esirlere ölümcül virüsler enjekte etmekteydi. Bu korkunç deneylerin keşfi Goudsmit’i depresyona sürükledi ve ABD’ye yollandı.
Bu arada ebeveynleri Çekya’daki Terezin’e gönderilen bilim adamı, öldürmek istediği Heisenberg’e onları kurtarması için bir mektup yazdı. Ancak ebeveynlerini öldürülmekten kurtaramadı.
1945’de ALSOS ekibi ile Berlin’e giden bilim adamı ve arkadaşları bombalanmış şehirdeki laboratuarları araştırırken ABD’nin Hiroşima’ya ilk atom bombasını attığını öğrendiler.
Goudsmit, 1948-1970 arasında Northwestern Üniversitesi’nde profesörlük yaptı. Amerikan Fizik Topluluğu tarafından yayınlanan Fizik dergisinde baş editör oldu. Bu görevden 1974’te emekli olduktan sonra 1978’deki ölümüne kadar Nevada Üniversitesi’nde öğretim üyesi görevinde bulundu.