Her bayramın çocukluğumdaki yeri farklıdır. Pesah aile sofralarını, Roş Aşana ve Kipur sinagogda saatlerce süren duaları, Sukot Büyükada’nın sonbahar hüznünü, Purim doğum günümü, Şavuot tadı damağımda muhallebileri hatırlatır. Hanuka ise Yahudi kimliğimi bana öğreten, güç veren ayrı bir yere sahiptir.
Fiziksel olarak tüm Yahudileri yok etmek isteyen Aman’ın planları bozulunca bu mucizevi kurtuluşu anmak için kutladığımız Purim bayramının aksine, manevi değerlerimizi korumak için açtığımız savaşı anmak için Hanuka bayramını kutluyoruz. Her iki bayram da İsrael topraklarında yaşamaya başladıktan, Bet Amikdaş’ın inşasına tanık olduktan sonra yaşadığımız olaylardır. Purim mucizesi birinci tapınağın yıkılışından sonra Pers imparatorluğunda yaşanırken, Hanuka mucizesi Yunan imparatorluğuna karşı İsrael topraklarında yaşanmıştır. Her iki mucizeyi anmak için kutladığımız bayramlar Ravlarımız tarafından mitsva olarak eklenmiştir.
Tarih boyunca fiziksel olarak Yahudileri yok etmek isteyen bir çok imparatorluk oldu. Yüzlerce yıl sonra tarih onların ismini hatırlarken fiziksel olarak hiçbiri ayakta kalamadı. Manevi olarak yok etmenin de yolunu denediler. Diğer milletlere benzememizi, mantığımızın anlamadığı kuralları bir kenara bırakıp sadece toplumsal olan değerleri devam ettirmemizi istediler. Sayımız azdı, büyük orduların karşısında gücümüz yoktu bunun yanında inancımız çoktu ve bizi güçlü yapan farklılıklarımızı ortaya çıkaran Tora’miz ve kurallarımız vardı. Mücadelemiz kendimiz olmak, Tanrı’nın bizden istediği şekilde yaşamak içindi. Günümüzde hala bizi fiziksel yok etmek isteyen düşmanların yanında manevi değerlerimizi unutturmak isteyen, Yahudi gibi yaşamamızı demode bulan düşünce akımları var. Her iki savaşın da ortasında ihtiyacımız olan eğitimdir.
Hanuka İbranicede “hinuh” eğitim kelimesi ile aynı kökenden gelir. Çocuklarımızın eğitiminin temelinde iyiyi görebilmek ve sahip olduklarımız için teşekkür etmek olmalıdır. Hanuka günlerinde okuduğumuz dualarda şöyle deriz “kuvvetlileri güçsüzlere, sayıca çok olanları az sayıda olanlara, kötüleri dürüstlere, erdemsiz insanları kötülüğe bulaşmamış olanlara ve günahkârları Tora’nı öğrenen kişilerin ellerine teslim ettin. Sen onlar için mucizeler gerçekleştirdin ve biz de bu sekiz günü övgü ve teşekkür ederek geçiriyoruz”. Bu nedenle bu sekiz günü Tanrı’nın tarih boyunca bize gösterdiği merhameti övmek, mucizeleri için teşekkür ederek geçirmek çocuklarımıza verebileceğimiz en büyük derslerden biridir.
Bayramın geleneklerine bakınca; Sevivon - topaç çevirirken bu dünyadaki misyonumuzu bulmaya çalışır, dünya dönmeye devam ederken yukarıdan bir El’in üzerimizde olduğunu hatırlarız. Sufganiya - ponçik yerken Yunanlıların üç ana yasağı olan Şabat, sünnet ve Roş Hodeş’i düşünürüz. Hamuru Şabat ekmeğini, yuvarlaklığı ve pudra şekeri ayın hareketini, reçeli sünnet mitsvasını çağrıştırır. Yağda kızartarak bilgeliği ön plana çıkartırız. Her gün sayısını bir arttırarak yaktığımız mumlar bize karanlıktan aydınlığa çıkmak için umudumuzu arttırmayı hatırlatır.
Mumlar için “onları kullanmaya hakkımız yok sadece bakabiliriz “ diye söyleriz. Çocuklarımız da bize ait değildir. Tanrı’nın bize vermiş oldukları emanetlerdir. Mumların her biri eşit şartlarda yanmaya başlasa da yanma hızları ve şekilleri birbirinden farklıdır. Çocuklarımızı da her ne kadar eşit şekilde sevdiğimizi düşünsek de ihtiyaçları ve bu hayatta seçecekleri yollar birbirinden farklı olabilir. Anne babalar olarak Hanukiya’nın Şamaş adı verilen mumu gibiyiz. Diğer mumlardan biraz daha yukarıda olan bu mum diğer mumları yakmak için kullanılır. Bizler de çocuklarımızın içindeki potansiyellerinin üzerine çıkmaları, Yahudi inanç ve uygulamalarının bir sonraki nesilde de devamını sağlamak için onlara ışık oluruz.
Büyük karanlıkların sonunu getiren bir küçük kıvılcımdır. Kıvılcım çıkarmak için ihtiyaç duyulan şey de umut ve inançtır. Tanrı'ya ve Tora’ya olan inancımızı kaybetmeden, en yakın zamanda Yeruşalayim’de menora mumlarını yakabilmek dileğiyle…
Hanuka Sameah