Yahudilerin kutladigi bu Işık Bayramı, bugunden 2179 yil once olmuş bir tarihsel olaya dayanır.
II.Bet-Amikdaş ( H. Suleyman Mabedı) döneminin başlarında, Ibranicede Erets-İsrael olarak adlandırılan bu bölge Pers hakimiyeti altındaydı. Pers İmparatorluğu'nun yıkılışının ardından İsrael bu kez Yunan egemenliğine girdi.
(MÖ 318) yılında henüz 19 yaşında olan İskender (Alexander), babası Filipus'un ardından Yunan tahtına çıktı. Makedonyalı İskender, Yunan Krallığı'nı, Afrika ve Ortadoğu'ya kadar yayılan büyük bir imparatorluk haline getirmeyi başardı. İmparator İskender İsrael'in bilgelerine - hahamlara - büyük saygı ve değer verdi. Ancak Büyük İskender 3454 (MÖ 407) yılında zehirlenerek öldürüldükten sonra, imparatorluğu Ptolemy, Selekus, Antigonus ve Filipus arasında dörde bölündü. Bunların kendi krallıkları daha sonraları Mısır, Yunanistan ve Suriye olarak bilindi.
İskender'in bölünen krallığının Suriye kolu, buranın hakimi olan Selekus'un ismiyle Selevki (Seleucıd) Krallığı olarak bilindi. İskender'in, Yahudi tebaasına yönelik nisbeten uyumlu ilişkisine karşın, tam bir tiran olan Suriye-Yunan kralı Antiyohus, Yahudiler'in farklı yaşam politikalarına tahammül edemiyordu. Yahudilerin küçük ve önemsiz Yeuda krallığını, kendi güçlü imparatorluğunun gözüne batan bir diken gibi görüyordu.
Yahudiler arasinda Yunanlilarin Hellenizm kulturune asimile olmus bir bolum halk var olmasina ragmen, Yehuda topraklarinda yasayan Yahudilerin cogunlugu Hellenizmin yabanci fikirlerini reddettiler.
Bunun uzerine Antochus, M.O 143 yılında ordusunu buyuk bir kuvvetle Kuduse gonderdi. Bircok Yahudi katledildi, Yahudilerin en onemli tapinağı Bet Hamikdaş’ta Yunan Kumandanı Nikanor Domuz kurban ederek bu tapinagin kutsiyetini ihlal etti, Antiohus’un emriyle Yahudilgi simgeleyen her sey imha edildi.
Bunun uzerine, Yahudiler Matatyahu Ben Yohanan onderliğinde Yunan Imparatorluguna karşı ayaklandılar, kumandan Yehuda HaMakabi komutası altinda 7000 kisilik bir güç, silah ve sayıca cok daha guclu Yunan ordusuna karsi girdikleri savasi Hanuka’nin kutlandigi 25 Kislev tarihinde yenmis oldular.
Yahudileri Mısır esaretinden mucizelerle kurtaran Yaradan, bu sefer de Askeri yönden zayıf, cephanesi cok az Yahudileri güçlü Yunan ordusunun esaretinden ve Tanrısal inançlarını kaybetmeleridinden kurtarmış oldu. Bu büyük bir mucize olarak algılandı.
Hanuka Bayramının simgeleri, biri baş, diğerleri 7 adet kollu, ceman 8 ışıklı şamdan (buna Hanukiya denir)
Efsane şudur: Yahudilerin kutsal tapınağı Beit Hamikdaş Yunan kumandanı tarafindan mekruh (kirli) hale getirildikten sonra Yerushalayim’i tekrar ele geçiren Yahudi kumandan Yehuda
Hamakabi oraya kutsallığını iade etmek icin Yahudi kırallığının simgesi yedi kollu şamdanı tapınakta bulduğu ve Yüce Yahudi Rahibi (Kohen Gadol)’un mührüyle kapalı, mekruhlaşmamış küçük bir zeytinyağı kabindaki zeytinyağı ile yakar. Bu yağ şamdanin sadece bir gün yanmasına kafi gelmesi gerekirken tam 7 gun yanar. Bu olay da Hanuka mucizesi olarak algılanır.
Işık, Yahudilerin kutsal kitabı Tevrat’tan kaynaklanan evrensel değerleri simgeler.
7 ışık, Tanrı’nın 7 gunde yarattigi dünya’yi ve doğa’yı, sekizinci ve diger ışikları yakan ışık ise Tanrısal ruhani ggücü simgelerler. Işık veren fitil Zeytin yağı ile yanar.
Neden zeytinyağı? Çünkü zeytin, hücreleri arasinda saf bir yağı içerir. Tevrat,evrensel öğreti ve kurallar içeren kutsal kitaptir. Yağ su ile karismaz, suyun üstünde yüzer, Tevratin içeriği de maddesel değerlerin ve başka kültür ve inançların üstundedir. Yağla su karışmaz, fakat yağ döküldüğü yere nüfuz eder, yani Tevratın oğretileri hayatın her noktasına nüfuz eder.
Bu sembolizmin geregi, Hanuka Bayraminda Yahudiler, yagda kizartilmis Sufganiya, Levivot gibi yemekler yerler.
Makabi kelimesi, Ibranicede (çekiç - makevet) kelimesinden türemis (Çekic gücü) olabileceği gibi, (Mi Kamoha BaElim Adonay)( Tanrılardan hangisi Senin gibi olabilir Ad.) kelimelerinin baskarflerinden de türemiş olabilir
Yahudilerin Yunanlılara (ve asimile olmuşlara) zaferi, politik-askeri bir zafer, zayıfin kuvvetliyi yenmesi olayi olmakla birlikte, Tanriya inancin ve ruhsal güzelligin, Hellenizmin temsil ettiği fiziksel güzelliği yenmis olmasının ve Yahudilik değerlerinin Yunan paganizmini yenerek ilelebet yaşamasinin vurgulanmasıdır.
Gerçekten de, tarihi hesaplaşmada, Yahudi inanci ve değerleri, Hellenizmin paganizmine galip gelmistir ve insanlık tarihinde ilk ideolojik savaştır.
Hanukiya ışıklarının yakılmasinda okunan duada, geçmiş yıllarda olduğu gibi Tanrı’nin mucizelerinin bugünlerde de Yahudileri aydınlatıp kurtaracaği umidini dile getirir. Aramızdaki birliğin ve barışın gerçeklesmesi ümidi de bu ışıklarla dile geliyor. Hepimiz buna duaciyiz.
.